Chương 007: Bản “Hiến Pháp” Đến Từ Năm 1944
Khi Roosevelt dùng chất giọng đặc trưng thốt ra cái tên ấy, Leo Wallace cảm thấy máu toàn thân dồn hết lên não.
Đó không phải là một thuật ngữ xa lạ. Với một nghiên cứu sinh lấy Chính sách Kinh tế Mới làm lẽ sống, bảy chữ này tựa như một chương thất lạc của Kinh Thánh, là lý tưởng cấp tiến nhất trong toàn bộ sự nghiệp chính trị của Roosevelt.
Đó là bản “Hiến pháp kinh tế” hoàn toàn mới mà ông đã thai nghén cho nền hòa bình và thịnh vượng của nước Mỹ khi sinh mệnh ông sắp đi đến hồi kết.
Leo thấy mình trở lại thư phòng ảo ấm áp kia. Roosevelt vẫn ngồi trên xe lăn, nhưng không còn là người hoài niệm lịch sử bị lụy nữa. Ông đã hóa thân thành một người thầy nghiêm khắc, sẵn sàng giảng giải về bản thiết kế phủ bụi thời gian cho người học trò duy nhất.
“Những kẻ chỉ trích ta luôn rêu rao rằng ta phản bội giai cấp mình, muốn biến nước Mỹ thành một quốc gia xã hội chủ nghĩa.” Roosevelt mở lời, giọng bình thản nhưng đầy nội lực, “Họ sai rồi. Ta chưa bao giờ muốn sao chép mô hình của ai. Ta chỉ muốn ghép một nền móng vững chắc bảo đảm tự do kinh tế cho mọi công dân vào cái cây truyền thống dân chủ của nước Mỹ. Và dự luật này, chính là câu trả lời của ta.”
“Giờ thì, hãy xem quyền lợi đầu tiên, và nâng cấp nó cho thế kỷ 21.”
Ánh mắt Roosevelt trở nên sắc bén.
“Điều một: Mọi công dân Mỹ đều có quyền có được một công việc hữu ích và được trả thù lao xứng đáng.”
“Chú ý cách dùng từ của ta, Leo.” Ông nhấn mạnh, “Là quyền, không phải phúc lợi, càng không phải sự bố thí của chính phủ. Cơ quan Quản lý Tiến độ Công trình (WPA) hay Cơ quan Quản lý Công trình Dân dụng (CWA) năm xưa của ta chỉ là giàn giáo dựng tạm bằng ván gỗ và keo hồ trong tình trạng khẩn cấp quốc gia. Còn tòa kiến trúc thực sự, nó phải là vĩnh cửu.”
Lời vừa dứt, trong đầu Leo hiện lên những hình ảnh quen thuộc hơn tất thảy.
Pittsburgh rỉ sét, những nhà máy đóng cửa nằm trơ trọi như nấm mồ thép, hàng vạn công nhân thất nghiệp - thế hệ cha chú của anh - đang dùng rượu cồn để gây tê nỗi tuyệt vọng trong các quán bar tồi tàn.
Ngay sau đó, hình ảnh chuyển đổi.
Trong tâm thức của Leo, một dòng thác đầu tư khổng lồ do nhà nước dẫn dắt đang đổ vào vùng Vành đai Rỉ sét này. Những người công nhân thất nghiệp trút bỏ bộ đồ lấm lem dầu mỡ, khoác lên mình bộ đồng phục in logo “Quân đoàn Hạ tầng Xanh Hoa Kỳ”.
Họ không còn vô công rỗi nghề. Họ bắt đầu tái thiết mạng lưới đường sắt cao tốc phủ khắp toàn quốc. Họ dựng lên những hàng dài pin mặt trời khổng lồ giữa sa mạc miền Tây. Họ leo lên cột điện, nâng cấp mạng lưới điện cũ kỹ thành lưới điện thông minh đáp ứng cho nhu cầu năng lượng tương lai.
“Nhìn đi, con trai.” Giọng Roosevelt vang lên như lời bình, “Khi tư bản tư nhân từ chối đầu tư vào tương lai đất nước vì lợi nhuận không đủ hấp dẫn, khi chúng thà ném tiền vào sòng bạc Phố Wall để quay vòng vốn ảo còn hơn là đi xây một cây cầu, thì Nhà nước bắt buộc phải trở thành nhà đầu tư trưởng, và là người sử dụng lao động cuối cùng.”
“Hãy để mọi người Mỹ muốn làm việc đều tìm thấy một vị trí có tôn nghiêm, có giá trị trong sự nghiệp tự tay xây dựng đất nước mình.”
“Đó, chính là Quyền được làm việc của thế kỷ 21.”
Hình ảnh tan biến, lòng Leo dậy sóng. Roosevelt không cho anh thời gian nghỉ ngơi, tiếp tục tung ra điều thứ hai.
“Quyền lợi thứ hai: Mọi gia đình Mỹ đều có quyền có được một nơi ở tươm tất.”
“Nơi trú ngụ của một gia đình, tổ ấm để lũ trẻ an tâm khôn lớn,” Giọng Roosevelt thoáng chút giận dữ, “Tuyệt đối không nên, và tuyệt đối không được phép trở thành công cụ tài chính để lũ khốn Phố Wall dùng mà đánh bạc!”
Trước mắt Leo hiện lên cảnh tượng sau cơn sóng thần tài chính 2008: những ngôi nhà bị ngân hàng tịch biên nằm la liệt ở ngoại ô, bỏ hoang nhiều năm trời vì chủ nhà không trả nổi nợ. Chúng như những hốc mắt trống rỗng, trân trối nhìn vào sự thất bại của quốc gia này.
Chợt, hình ảnh lại thay đổi.
Những ngôi nhà bỏ hoang ấy được một cơ quan mới là “Cục Gia cư Quốc gia” tiếp nhận và tu sửa. Đồng thời, trên những khu đất công nghiệp hoang phế ven đô, các cộng đồng dân cư lớn đang mọc lên. Thiết kế hiện đại, tiết kiệm năng lượng, thân thiện môi trường, xen kẽ là những mảng xanh và công viên, đi kèm đầy đủ tiện ích trường công, bệnh viện cộng đồng và nhà trẻ.
“Nhà ở, phải quay về với thuộc tính cơ bản nhất là để ở.” Roosevelt trần thuật triết lý cốt lõi, “Thông qua sức mạnh nhà nước, xây dựng quy mô lớn các căn hộ công dân chỉ cho thuê chứ không bán. Giá thuê không phụ thuộc vào thị trường, mà neo chặt vào mức thu nhập trung vị của gia đình tại khu vực đó.”
“Thứ chúng ta cần làm, là biến bất động sản, cái thị trường đầu cơ đang bắt cóc vô số gia đình, trở về đúng vị trí là sự bảo đảm dân sinh cơ bản nhất.”
Quyền được làm việc. Quyền có nhà ở.
Leo nghe mà muốn bật dậy khỏi ghế. Đây chẳng phải là những điều mà anh và các đồng chí của mình đã khản cổ kêu gào dưới các bài đăng của “Bóng Ma Chính sách Kinh tế Mới” trên các diễn đàn vô số lần, để rồi luôn bị đám tự xưng là “người thực tế” cười nhạo là “giấc mơ viển vông ngây thơ” sao? Và giờ đây, những giấc mơ ấy đang được một trong những vị Tổng thống vĩ đại nhất lịch sử Hoa Kỳ dõng dạc tuyên bố từng điều một.
Nhưng lý trí vẫn buộc anh phải đặt câu hỏi.
“Thưa Tổng thống...” Giọng Leo run lên vì kích động, “Mọi thứ... mọi thứ nghe thật tuyệt vời, nhưng mà... tiền đâu ra?”
Anh ngập ngừng rồi bổ sung: “Chúng ta đang nói đến những con số thiên văn, trong khi nợ công liên bang đã quá cao rồi.”
Nghe câu hỏi này, Leo cảm thấy hình bóng Roosevelt trong đầu khẽ bật cười. Tiếng cười không mang chút giễu cợt nào, trái lại còn đượm vẻ tán thưởng.
“Hỏi hay lắm, con trai.”
“Đây luôn là câu hỏi tối thượng bọn chúng dùng để bóp chết mọi sự tiến bộ. Và câu trả lời cho nó, liên quan mật thiết đến chiến trường quan trọng nhất tiếp theo của chúng ta.”
“Quyền lợi thứ ba và thứ tư,” Roosevelt tiếp tục, “Quyền được chăm sóc y tế đầy đủ và Quyền được hưởng nền giáo dục tốt đẹp.”
“Để ta giải thích đơn giản thế này: Sự sống chết của một con người, và tiền đồ của một người trẻ, tuyệt đối không được quyết định bởi độ dày ví tiền của cha mẹ họ.”
Trước mắt Leo lại hiện lên một tổ hợp hình ảnh khác.
Anh thấy trụ sở của các công ty bảo hiểm y tế tư nhân phình to, cồng kềnh như mê cung. Anh thấy tòa nhà hành chính xa hoa trong chính trường đại học của mình, nơi số lượng nhân viên hành chính còn đông hơn cả giáo sư chuyên ngành. Hai tòa kiến trúc ấy, trong mắt anh, chính là hai khối u khổng lồ đang hút máu của đất nước.
Rồi, thước phim câm lặng, hai tòa nhà ấy ầm ầm sụp đổ, hóa thành bụi phấn.
Từ đống hoang tàn, một khung cảnh mới tinh gọn, sáng sủa và hiệu quả mọc lên. Một hệ thống “Bảo hiểm Y tế Toàn dân” thống nhất, bệnh nhân chỉ cần quẹt thẻ căn cước là được điều trị, hóa đơn do nhà nước thanh toán. Trong khuôn viên đại học công lập đã miễn học phí, sinh viên chuyên tâm học hành, giáo sư quay về với thiên chức giảng dạy và nghiên cứu, không còn phải phí phạm nửa đời người để chạy vạy xin kinh phí ít ỏi cho dự án.
“Tiền ở đâu ra?” Giọng Roosevelt sắc bén như dao mổ, “Cậu thấy rồi đấy, hãy đưa y tế và giáo dục từ những ngành công nghiệp trục lợi vô hạn, hoàn trả về bản chất dịch vụ công của chúng.”
“Chặt đứt những tầng nấc trung gian, cắt bỏ những khối u tài chính và hành chính đang bám vào bệnh nhân và sinh viên để hút máu, tự khắc tiền sẽ lòi ra.”
“Leo, đây không phải là phép thuật biến không thành có. Đây chỉ là giành lại những nguồn lực vốn dĩ thuộc về nhân dân từ tay lũ ký sinh trùng hợp pháp mà thôi.”
Lời lẽ ấy khiến Leo rùng mình sướng rơn. Nhưng anh biết, đây chưa phải là đáp án cuối cùng. Tất cả những điều này vẫn chỉ là tu sửa ngôi nhà dột nát.
Và ngay sau đó, Roosevelt chỉ cho anh thấy mục tiêu thực sự nằm ở đâu.
“Quyền lợi thứ năm,” giọng vị Tổng thống trở nên bén nhọn, như thể cắt được cả không khí, “Quyền được miễn trừ khỏi sự cạnh tranh không lành mạnh và sự kiểm soát của độc quyền thương mại.”
“Đây mới là hạt nhân của mọi vấn đề, Leo. Và đây cũng là nơi ta năm xưa làm chưa tới, là thất bại lớn nhất của ta.” Lần đầu tiên ông thẳng thắn thừa nhận giới hạn của mình, “Ta đã chiến đấu cả đời với đám siêu tập đoàn, ta thắng vài trận, nhưng ta mới chỉ tỉa tót cành lá xum xuê của chúng, chứ chưa bao giờ thực sự chạm đến bộ rễ.”
“Giờ đây đã đến lúc.”
Giọng Roosevelt tràn đầy sự quyết tuyệt. Ông chỉ cho Leo thấy chiến trường chân chính của thế kỷ 21, và kẻ thù cần phải bị đưa vào tầm ngắm.
“Tài chính. Năng lượng. Dữ liệu.”
“Hãy nhớ lấy ba từ này, con trai. Ba lĩnh vực này là huyết mạch của văn minh hiện đại, kẻ nào kiểm soát được chúng, kẻ đó kiểm soát tất cả.”
“Chúng quyết định nền kinh tế quốc gia phồn vinh hay sụp đổ, quyết định chúng ta có tương lai xanh hay chết ngạt trong nhiên liệu hóa thạch, quyết định tư tưởng con người được tự do hay bị thao túng bởi thuật toán.”
“Chúng không thể, và tuyệt đối không được phép nằm trong tay một nhóm nhỏ tư nhân coi lợi nhuận là mục đích duy nhất.”
Leo cảm thấy tim mình sắp nhảy ra khỏi lồng ngực. Anh biết, đây mới là bản lam đồ cách mạng thực sự.
“Vì thế, giải pháp của chúng ta cũng phải trực diện và triệt để.”
“Một, thành lập Ngân hàng Đầu tư Quốc gia. Mục đích duy nhất là phục vụ nền kinh tế thực và cơ sở hạ tầng quốc gia, thay thế hoàn toàn chức năng đầu cơ trục lợi của Phố Wall.”
“Hai, thông qua lập pháp, từng bước quốc hữu hóa các công ty dầu khí, điện lực chủ chốt, hoặc cải tổ thành các công ty tiện ích công cộng do cộng đồng và nhân viên cùng nắm cổ phần. Vận hành phải lấy an ninh năng lượng và bảo vệ môi trường làm tôn chỉ cao nhất, chứ không phải lợi nhuận cổ đông.”
“Ba, và là điểm quan trọng nhất.” Giọng ông trở nên cực kỳ nghiêm túc, “Lập pháp tuyên bố mọi dữ liệu cá nhân của công dân là tài sản tư nhân kỹ thuật số thiêng liêng bất khả xâm phạm, được Hiến pháp bảo vệ. Những gã khổng lồ công nghệ như Omni, Google, Facebook có thể đóng vai trò người được ủy thác cung cấp dịch vụ, nhưng họ không có quyền sử dụng dữ liệu đó để trục lợi cho riêng mình.”
“Quyền sở hữu dữ liệu cuối cùng, phải được trả về cho từng công dân đã tạo ra nó.”
Bức tranh toàn cảnh vĩ mô, rõ ràng nhưng cũng cấp tiến đến tột cùng ấy đang từ từ trải ra trong tâm trí Leo, choáng ngợp lấy anh. Sau cơn chấn động, cái đầu đã từng bị hiện thực vùi dập của anh nảy ra một chướng ngại chí mạng.
“Thưa Tổng thống...” giọng anh khô khốc, “để thực hiện tất cả những điều này, dù chỉ là một mục thôi... cũng đồng nghĩa với việc chính thức tuyên chiến với toàn bộ giai cấp thống trị của nước Mỹ.”
Anh càng nói, nỗi ớn lạnh trong lòng càng dâng cao.
“Họ sẽ huy động mọi nguồn lực để ngăn cản chúng ta... Truyền thông sẽ vẽ chúng ta thành quỷ dữ, Quốc hội sẽ dùng những thủ tục vô tận để câu giờ, tòa án sẽ tuyên bố dự luật của chúng ta vi hiến, thậm chí...”
Anh không dám nói hết câu, nhưng cả anh và Roosevelt đều hiểu vế sau là gì. Quân đội, cảnh sát, và những cơ quan tình báo ẩn mình trong bóng tối.
Hình tượng Roosevelt trong đầu Leo trở nên nghiêm nghị lạ thường.
“Cậu nói đúng.”
“Vì thế, đây không đơn thuần là cải cách kinh tế.”
“Đây là một cuộc cách mạng.”
Hãy bình luận để ủng hộ người đăng nhé!