Ngày 1 tháng 9 năm 1914. Đúng một tháng sau khi Đức tuyên chiến với Pháp, quân đội Đức, thực thi chiến lược "Đánh phía Tây trước, phía Đông sau" của Kế hoạch Schlieffen, đã nhanh chóng đánh thủng Bỉ và tiến vào lãnh thổ Pháp.
Giờ đây, đội quân tiên phong của Đức chỉ còn cách Paris chừng 30 cây số, mọi nỗ lực cản đánh sườn phải quân Đức của Tập đoàn quân Pháp đều đã thất bại.
Paris đứng trước bờ vực thảm họa diệt vong
...
Tại thị trấn nhỏ Davaus nép mình nơi dòng sông Marne, cách Paris chừng mười cây số về phía đông, một bầu không khí căng thẳng vẫn còn lẩn khuất.
Ông lão Francis ngồi bệt trên ghế sofa, ăn mặc chỉnh tề, tay phải cầm điếu tẩu đang cháy. Ông lặng lẽ nhìn ngọn lửa trong lò sưởi đang bập bùng, ánh mắt trống rỗng mà sâu thẳm, tựa như đang vật lộn với một quyết định khó khăn.
Ngồi vây quanh ông là hai người con trai của gia tộc Bernard: trưởng nam Pierre và con thứ Djoka.
Không ai lên tiếng. Bóng tối và sự im lặng bao trùm phần lớn căn phòng.
Biểu cảm của Francis có phần cứng nhắc hơn thường lệ. Chậm rãi, ông đưa điếu tẩu lên môi, rít khói nhẹ nhàng, bộ ria mép hình lưỡi liềm bạc trắng nhảy múa theo nhịp điệu dưới ánh lửa.
Cuối cùng, Pierre không thể kìm nén thêm nữa. Cậu đứng phắt dậy, nói:
– Xin cha hãy quyết định đi. Ở lại đây không phải là lựa chọn sáng suốt.
– Các quan chức chính phủ đã rời khỏi Paris, đồng nghĩa với việc họ đã bỏ rơi thành phố này. Mọi người đang chạy trốn hết – nếu chúng ta không nhanh chân, sẽ không kịp mất!
Djoka ngồi bên cạnh hơi khom người về phía trước, giọng nài nỉ:
– Pierre nói đúng, thưa cha. Chúng ta hãy rời đi thôi. Cha không thể ngăn được quân Đức, và không có gì quan trọng hơn mạng sống!
Francis bình thản gạt điếu tẩu ra, phà một hơi khói dài. Giọng ông khàn đục nhưng kiên quyết đáp lại:
– Hai đứa chưa từng trải qua thời đại ấy. Khi ấy ta mới chỉ 20 xuân xanh.
– Dù còn trẻ, ta đã sở hữu một nhà máy dệt – lớn nhất Paris.
– Các con có biết chuyện gì đã xảy ra không?
– Cũng như lúc này, quân Đức kéo đến. Chúng lấy đi tất cả những gì có thể, rồi đội vương miện ngạo mạn ngay tại Paris!
Đến đây, Francis ho sù sụ vài tiếng, Djoka ân cần đưa cho ông một ly nước.
Pierre nhíu mày, hiểu cha mình đang nhắc đến cuộc Chiến tranh Pháp-Phổ cách đây 43 năm. Khi ấy Pierre mới chỉ là một đứa trẻ sơ sinh, chưa tự mình trải qua, nhưng bất kỳ người Pháp nào cũng biết đến cuộc chiến ấy và xem đó là quốc sỉ.
Xét cho cùng, Pháp đã phải bồi thường 5 tỷ franc và cắt nhượng Alsace cùng Lorraine.
Kể từ đó, mọi người dân Pháp, từ trên xuống dưới, đều ấp ủ khát vọng đánh bại quân Đức, rửa sạch nỗi nhục.
Tuy nhiên...
– Nhắc lại chuyện này giờ có ích gì đâu! – Pierre sốt ruột nói. – Vấn đề là lúc này quân Đức đang xâm lược lần nữa, và chúng sẽ tước đoạt nhà máy của chúng ta y như lần trước!
Francis nhấp một ngụm nước, đặt ly xuống bàn gần đó, bình tĩnh nói:
– Lần trước, ta đã bỏ rơi nhà máy mà chạy trốn. Lần này, ta dự tính sẽ ở lại đến cùng!
Sau cuộc Chiến tranh Pháp-Đức, Francis đã gây dựng lại sự nghiệp từ hai bàn tay trắng, dành gần nửa đời người vun vén xây dựng nên một nhà máy sản xuất máy kéo nông nghiệp.
Giờ đây, nhà máy sử dụng hơn 2.000 công nhân và sản xuất hơn 500 máy kéo mỗi tháng.
Đó là công trình cả đời của Francis, ông sẽ không dễ dàng từ bỏ.
Không bao giờ!
Pierre nhìn Francis đầy hoài nghi. Đây có lẽ là thứ người ta gọi là khoảng cách thế hệ.
Cậu ta thậm chí nghĩ rằng ý muốn ở lại của cha mình xuất phát từ sự ích kỷ.
Dù sao ở tuổi 63, cha họ cũng chẳng còn bao nhiêu thời gian để sống, nhưng thế hệ trẻ thì khác. Họ có thể bán hết tài sản và tận hưởng phần đời còn lại.
Djoka cố gắng thuyết phục ông một cách kiên nhẫn:
– Thưa cha, nếu chúng ta đánh mất mạng sống, thì nhà máy cùng những cỗ máy kia cũng chẳng có ý nghĩa gì – ngay cả tiền bạc cũng vậy...
Francis chỉ bực bội gầm gừ và làm ra vẻ mặt nghiêm nghị.
Họ sẽ không hiểu đâu.
Việc ông làm không đơn thuần là đặt tiền bạc lên trên mạng sống. Đây có lẽ chính là cơ hội, một cơ hội để tăng gấp đôi tài sản.
Rủi ro càng lớn, phần thưởng càng cao; đó là quy luật bất biến của thương trường. Giờ chính là lúc liều một ván lớn!
Đáng tiếc, chẳng đứa con nào của ông có tầm nhìn và quyết tâm để nhận ra điều ấy. Chúng đơn thuần xem ông như một lão già ngoan cố...
Đúng lúc ấy, một giọng nói còn chút non nớt khẽ phá vỡ sự im lặng:
– Thưa ông Francis, nếu ông định ở lại, sao không đặt một ván cược lớn hơn nữa?
Francis sửng sốt. Có kẻ đã nhìn thấu ý định của ông? Ông quay đầu về phía góc phòng – nơi phát ra tiếng nói – đó là đứa cháu trai không được ông thừa nhận.
Djoka vội can thiệp:
– Im đi, Charles. Chuyện này để người lớn lo!
Quay lại phía Francis, Djoka vội vàng giải thích:
– Camille về chăm mẹ, nên con đưa Charles theo...
Mười tám năm trước, Djoka đã cãi lời Francis, kết hôn với Camille, một cô hầu gái. Francis chưa bao giờ tha thứ cho chuyện này và không chịu thừa nhận cuộc hôn nhân.
Đó là lý do vì sao Charles gọi ông là "Ông Francis" thay vì "Ông nội".
Francis bỏ qua Djoka, hỏi cậu bé: – Vậy, theo cháu, phải đặt cược lớn hơn thế nào?
Djoka lo lắng nhìn Francis. Cha cậu đang xem lời nói của Charles ra trò.
Đúng lúc Djoka định lên tiếc, Francis đã ngăn cậu lại bằng một ánh mắt.
– Để nó nói!
Charles, đang ngồi trên ghế, đắp một tấm chăn, thở ra một hơi dài, rồi đứng dậy. Giọng cậu chín chắn một cách khác thường so với tuổi:
– Thưa ông Francis, theo cháu được biết, có một nhà máy sản xuất xe máy bên cạnh nhà máy máy kéo của ông vừa chuyển sang sản xuất súng máy. Có đúng vậy không?
Đôi mắt Francis lập tức sáng rỡ:
– Đúng, Nhà máy Xe máy Sidachi!
Nó đã chuyển sang sản xuất súng máy từ nửa tháng trước.
Khi chiến tranh nổ ra, chính phủ nhận thấy thực tế đạn dược và vũ khí không đủ đáp ứng nhu cầu chiến trường. Họ bắt đầu đặt hàng một số nhà máy tư nhân, và Sidachi là một trong những đơn vị may mắn nhận được đơn đặt hàng cùng trang thiết bị của chính phủ.
Charles từ từ tiến đến lò sưởi, ngồi xổm trước nó, bình tĩnh thêm hai khúc củi. Cậu nói như thể đang trình bày một lẽ đương nhiên:
– Trong thời chiến, không gì sinh lời nhanh và nhiều bằng kinh doanh vũ khí. Ông cũng đồng ý chứ?
Francis gầm gừ đồng ý; điều đó quá hiển nhiên. Nhưng rồi ông nhíu mày:
– Nhưng nếu số vốn dự trữ của ta không đủ để mua lại nhà máy xe máy và dây chuyền sản xuất súng máy thì sao?
Dù không muốn thừa nhận sự thiếu hụt thanh khoản, ông vẫn nói ra.
Charles không bóc trần sự bối rối của ông nội, nhưng cậu hiểu rõ hơn ai hết tình cảnh nhà máy máy kéo đang đối mặt.
Hai tháng trước, một phát súng tại Sarajevo đã nhấn chìm toàn Châu Âu vào bóng tối chiến tranh.
Những nông dân và địa chủ không biết tương lai mảnh đất của họ sẽ thuộc về ai, cũng chẳng rõ liệu họ có bị gọi nhập ngũ ra trận hay không. Đương nhiên, chẳng ai muốn mua máy kéo.
Doanh số bán máy kéo lao dốc, vô số đơn hàng bị hủy, đẩy nhà máy vào khủng hoảng.
Chuyển hướng sang sản xuất quân sự chính là lối thoát tốt nhất cho Francis!
Charles quay đầu, một nửa gương mặt điển trai được ánh lửa chiếu rọi, nửa còn lại chìm trong bóng tối. Cậu đối mặt với Francis, đề xuất:
– Cháu nghe nói ông sở hữu hai nhà máy chi nhánh ở phía nam. Sao không dùng chúng để trao đổi đi?
Francis nhìn cậu, kinh ngạc.
– Hai nhà máy ấy cộng lại cũng không đáng giá bằng một nửa số đó...
Charles ngắt lời ông:
– Hắn sẽ đồng ý giao dịch thôi, thưa ông Francis. Đây là Paris. Một khi quân Đức đã đến được đây, chúng sẽ không tiến xa hơn nữa.
– Nói cách khác, hai nhà máy phía nam là an toàn!
Francis lập tức hiểu ý Charles.
Dù hai nhà máy kia chỉ đáng giá bằng một nửa nhà máy xe máy, nhưng sự an toàn của chúng mới là vô giá.
Trong thời chiến, còn gì quý giá hơn sự an toàn?
Francis do dự một chút, rồi đột nhiên đứng phắt dậy. Ông bước những bước dài đến giá treo áo, vội vã lấy mũ quả dưa và áo khoác, tuyên bố:
– Djoka, đưa cho ta đèn pin!
– Ta cần gặp Sidachi ngay lập tức. Nếu chần chừ nữa, tên kia có thể sẽ bỏ nhà máy mà chạy trốn mất!
Pierre cố gắng ngăn cản, nhưng Francis đã cầm lấy đèn pin, mở cửa bước ra ngoài mà chẳng ngoảnh lại.
Pierre và Djoka nhìn nhau, ngơ ngác. Họ không ngờ cha mình trong lúc này vẫn còn mải mê nghĩ đến chuyện kinh doanh, thậm chí đem cả những tài sản an toàn cuối cùng ra đặt cược.
Djoka đưa mắt nhìn Charles, ánh mắt ngập tràn hoang mang. Cậu ta gần như không còn nhận ra đứa con trai của mình nữa!